Inicjatywa 600
Inicjatywa 600 jest to wspólna inicjatywa samorządów i środowisk działających na rzecz czystego powietrza, skupiona wokół jednego celu – pełnego wdrożenia uchwały antysmogowej na terenie gmin otaczających Kraków. Do daty wejścia w życie uchwały pozostało już mniej niż 600 dni.
Samorządy przystępujące do Inicjatywy 600 wyrażają pełną determinację w osiągnięciu celu jakim jest wdrożenie uchwały antysmogowej oraz jej egzekwowanie od 1 stycznia 2023 roku i zobowiązują się do prowadzenia kampanii informacyjnej opartej na trzech kluczowych kwestiach:
- Termin wejścia w życie uchwały antysmogowej: 1 stycznia 2023 r. w zakresie wymiany pozaklasowych kotłów (poniżej 3 klasy);
- Możliwości uzyskania dotacji na wymianę starego źródła ciepła i termomodernizację domu;
- Konsekwencje niedostosowania się do wymogów uchwały antysmogowej.
Gminy zaangażowane w inicjatywę raz na kwartał będą przekazywać informacje o postępach w wymianie wysokoemisyjnych źródeł ciepła na ich terenie, a Miasto Kraków będzie informować opinię publiczną o efektach tych działań.
Na terenie każdej z gmin przystępujących do inicjatywy funkcjonują już punkty, w których mieszkańcy mogą otrzymać pomoc przy uzyskaniu dotacji na wymianę starego pieca i docieplenie domu. Przekonanie właścicieli kilkunastu tysięcy gospodarstw domowych do wymiany starych źródeł ciepła wymaga pełnej mobilizacji zarówno ze strony samorządów, jak i mieszkańców gmin otaczających Kraków. Ten cel jest możliwy do osiągnięcia.
Jednym z elementów jest Licznik kopciuchów, który będzie odliczać czas do 31 grudnia 2022 roku i alarmować ile dni zostało do wejścia w życie uchwały antysmogowej. Ten czas powinien zostać wykorzystany na intensywną kampanię informacyjną. Na liczniku jest też przedstawiona liczba kotłów jakie zostały do wymiany we wszystkich gminach „obwarzanka krakowskiego” do końca 2022 roku.
W ramach kampanii gminy wchodzące w skład Metropolii Krakowskiej (14 gmin) otrzymają wsparcie finansowe od Prezydenta Miasta Krakowa na prowadzenie kampanii mającej na celu przyspieszenie tempa wymiany kotłów. Każda gmina otrzyma po 30 tysięcy zł.
29 lutego 2024
Zadymiony krakowski “obwarzanek” - prawie 12 tysięcy “kopciuchów”
Krakowski Alarm Smogowy podsumował liczbę funkcjonujących w gminach Metropolii Krakowskiej, pozaklasowych pieców i kotłów na węgiel i drewno. Tych, które już od 1 maja będą nielegalne, zostało jeszcze 11 734. W ostatnim czasie tempo ich likwidacji znacząco spadło - z 2691 w roku 2022, do zaledwie 1767 w roku 2023. To wina osłabienia przepisów uchwały antysmogowej w województwie małopolskim. Jak podkreśla Krakowski Alarm Smogowy, do zakończenia wymiany “kopciuchów” w krakowskim obwarzanku zostały tylko 62 dni. Jeśli wymiana kopciuchów nie przyspieszy, ze smogiem w Krakowie i ościennych gminach będziemy się borykać jeszcze ponad 6 lat.
Porównanie efektów wymiany “kopciuchów” w ostatnich latach pokazuje, że spada tempo ich likwidacji. Po dosyć dobrym roku 2022, kiedy mieszkańcy “obwarzanka” wymienili 2691 kotłów, liczba wymian spadła w 2023 roku do zaledwie 1767. To pogorszenie jest efektem osłabienia uchwały antysmogowej dla województwa małopolskiego, co miało miejsce w wrześniu 2022 roku. To wtedy radni Sejmiku z Prawa i Sprawiedliwości zdecydowali, że “kopciuchy” mogą dymić jeszcze przez dodatkowe 14 miesięcy. Ta decyzja zmieniła podejście mieszkańców regionu do wymiany kotłów, co sprawiło, że w bardzo krótkim czasie Małopolska z lidera w tym obszarze, spadła na dalsze miejsca.
- Wolne tempo wymiany kotłów w “obwarzanku” to efekt zmiany uchwały antysmogowej, za który teraz płacimy cenę - komentuje efekty wymiany kotłów Ewa Lutomska z Krakowskiego Alarmu Smogowego - To radni Prawa i Sprawiedliwości wydłużyli termin wymiany “kopciuchów” aż o 14 miesięcy, a Zarząd Województwa nie podjął większych kampanii informacyjnych na temat obowiązujących przepisów oraz możliwości skorzystania z programu dotacyjnego Czyste Powietrze.
Obecne tempo wymiany starych pieców i kotłów wskazuje, że jeśli nic się nie zmieni, “obwarzanek” pozbędzie się ich dopiero za ponad 6 lat. Najgorzej wygląda sytuacja w gminie Biskupice, gdzie - jeśli obecne tempo wymiany nie ulegnie zmianie - “kopciuchy” znikną dopiero za 36 lat. W tej gminie dymią wciąż 1642 pozaklasowe kotły. Ponad tysiąc tego typu urządzeń funkcjonuje również w Wieliczce (1541 szt.) i Niepołomicach (1104 szt.). Najszybciej - oceniając po tempie wymiany - “kopciuchy” znikną w Michałowicach, bo już za trzy lata.
- Choć tempo wymiany kotłów zwolniło w ostatnim roku, cały czas liczymy, że “kopciuchy” jak najszybciej przestaną zanieczyszczać powietrze, a użytkownicy starych kotłów na węgiel i drewno zdecydują się na ich wymianę. Nadzieję daje wyższa liczba złożonych wniosków o dotację na wymianę kotła - w całym 2023 roku wpłynęło ich ponad 1900, a najwięcej w gminach, w których działają Lokalne Alarmy Smogowe - dodaje Lutomska. - To pokazuje, że tam, gdzie mieszkańcy aktywnie domagają się zmian i sami angażują się w działania antysmogowe, świadomość rośnie, a potrzeba rozwiązania problemu jakości powietrza staje się priorytetem.
W ciągu ostatnich lat w krakowskim “obwarzanku” liczba pozaklasowych pieców i kotłów spadła z około 23 tysięcy (w 2020 roku) do 11 734. Biorąc pod uwagę, że od 1 maja “kopciuchy” staną się nielegalne, przedstawiciele gmin będą musieli zaangażować większe siły w procesy kontroli i egzekucji przepisów antysmogowych. Wszyscy mieszkańcy mieli tyle samo czasu na dostosowanie się do nowego prawa i taki sam dostęp do programów dotacyjnych, wspierających wymianę kotłów i termomodernizację budynków. Brak przestrzegania tych przepisów byłby objawem niesprawiedliwości władz wobec mieszkańców, ale przede wszystkim może narazić mieszkańców na oddychanie zanieczyszczonym, zagrażającym zdrowiu powietrzem.
Egzekwowanie nowych przepisów będzie też wyzwaniem dla nowych władz naszego miasta. Prezydent Krakowa, który jest Prezesem Zarządu Stowarzyszenia Metropolia Krakowska powinien priorytetowo potraktować działania, które pomogą poprawić jakość powietrza na tym terenie i wpłynąć na władze gmin ościennych, aby w większym stopniu angażowali się w rozwiązanie tego problemu.
22 stycznia 2024
Zakaz „kopciuchów” już za sto dni, a w “krakowskim obwarzanku” dymi ich jeszcze ponad 12 tysięcy
Na sto dni przed wejściem w życie zakazu „kopciuchów”, w gminach Metropolii Krakowskiej funkcjonuje ponad 12 tysięcy takich urządzeń. Wraz z wejściem w życie uchwały antysmogowej od 1 maja 2024 roku, wszystkie pozaklasowe piece i kotły staną się nielegalnym źródłem ogrzewania. Krakowski Alarm Smogowy podsumował likwidację starych kotłów w gminach okalających Kraków od stycznia do końca września 2023 roku - to tylko 1305 wymienionych urządzeń. Przy takim tempie wymiany – komentuje KAS - będziemy czekać na czyste powietrze jeszcze prawie 10 lat.
Od wprowadzenia zakazu stosowania węgla i drewna w Krakowie minęły już ponad 4 lata i w ostatnim czasie obserwujemy znaczną poprawę jakości powietrza. Liczba dni smogowych spadła ze 116 w 2012 r. do 16 w 2023 r. (stacja monitoringu przy ul. Bujaka). Bardzo wysokie poziomy zanieczyszczeń, z jakimi mieliśmy do czynienia jeszcze 10 lat temu, już się nie zdarzają, a biorąc pod uwagę pyły PM10 czy benzo(a)piren - na przestrzeni tych lat ich średnioroczne stężenia zmniejszyły się o ponad 50%. Dlaczego więc w Krakowie wciąż występują dni kiedy powietrze jest mocno zanieczyszczone, pomimo zlikwidowania praktycznie wszystkich kotłów na węgiel i drewno? Jednym z powodów krakowskiego smogu jest napływ zanieczyszczeń z innych małopolskich gmin, a zwłaszcza tych wchodzących w skład Metropolii Krakowskiej, czyli z tzw. “obwarzanka”.
Jeszcze w 2020 roku szacowano, że w “krakowskim obwarzanku” dymiło 33 tysiące “kopciuchów”1, obecnie jest ich 12 251 (Rys. nr 1, stan na 30.09.2023). Dzięki eliminacji “kopciuchów” jakość powietrza w okalających Kraków gminach znacząco się poprawiła. Pokazuje to, że kierunek zmian jest dobry i należy go kontynuować. Najwięcej “kopciuchów” znajduje się w Gminie Biskupice - 1637, co oznacza, że w ponad połowie wszystkich budynków jednorodzinnych mogą funkcjonować tego typu systemy grzewcze. W niechlubnej pierwszej trójce znalazły się również gminy: Wieliczka i Niepołomice.
Rysunek nr 1
Zmiana uchwały antysmogowej i wydłużenie terminu likwidacji pozaklasowych kotłów przełożyły się na spowolnienie tempa wymiany “kopciuchów”. Jak wynika z danych uzyskanych w ramach informacji publicznej w pierwszych trzech kwartałach 2023 roku we wszystkich 14 gminach Metropolii Krakowskiej (bez Krakowa) wymieniono 1305 kotłów (Tabela nr 2). Niektórzy mieszkańcy decydowali się na rezygnację z tego typu urządzeń zachęcani dotacjami, ale też z uwagi na wysokie koszty ogrzewania domów węglem w starych, nieefektywnych kotłach. Najwięcej starych urządzeń grzewczych w tym okresie wymieniono w Gminie Wieliczka (151), w Niepołomicach (143) i Zielonkach (139), natomiast gminy z najgorszym wynikiem to Świątniki Górne (18) i Biskupice (33).
Tabela nr 2
Pomimo, iż tempo wymiany kotłów spadło w porównaniu do 2022 roku (w całym roku wymieniono 2 691 kotłów), pewną nadzieję daje liczba złożonych wniosków o dotację w trzech pierwszych kwartałach 2023 roku, która jest wyższa niż liczba wymienionych urządzeń. W kolejnych miesiącach możemy spodziewać się więc, że wymiana “kopciuchów” nieco przyspieszy. Największą aktywność w przekonywaniu mieszkańców do korzystania z dotacji na wymianę wysokoemisyjnych urządzeń obserwujemy w Wieliczce, Zabierzowie i Niepołomicach - tam mieszkańcy złożyli odpowiednio 306, 189 i 169 wniosków na wymianę kotłów.
Tabela nr 3
– Gdy we wrześniu 2022 r. Sejmik oddalił datę zakazu dla „kopciuchów” o 14 miesięcy apelowaliśmy do Radnych i Zarządu Województwa o natychmiastowe uruchomienie kampanii informacyjnej przekonującej obywateli do wymiany kotłów – mówi Ewa Lutomska z Krakowskiego Alarmu Smogowego – Tak się nie stało. Po ponad roku od wprowadzenia zmian wciąż nie widzimy zaangażowania po stronie władz Małopolski. Tempo wymiany kotłów znacznie spowolniło, a ostatnie dni pokazały, że małopolski smog ma się świetnie i wciąż zagraża zdrowiu i życiu Małopolan.
– 1 maja 2024 r. używanie “kopciuchów” w Małopolsce stanie się nielegalne – dodaje Lutomska. – Egzekwowanie nowych przepisów będzie zależeć nie tylko od władz gmin sąsiadujących z Krakowem, ale też od nowych władz naszego miasta. To właśnie Prezydent Krakowa jest Prezesem Zarządu Stowarzyszenia Metropolia Krakowska, do której należą wszystkie gminy sąsiadujące z Krakowem. Misją Metropolii Krakowskiej jest podejmowanie wspólnych i solidarnych działań, odpowiadających na stojące przed nią wyzwania. Jednym z najważniejszych wyzwań jest bez wątpienia czyste powietrze. Czy nowy prezydent będzie w stanie zrozumieć powagę sytuacji i podjąć działania, które poprawią powietrze w mieście? – pyta Lutomska.
1. Inwentaryzacja urządzeń grzewczych według danych Stowarzyszenia Metropolia Krakowska, październik 2020
13 grudnia 2023
Smog w Krakowie - przyczyną powolna wymiana “kopciuchów” w obwarzanku
W Krakowie zlikwidowano ponad 40 tysięcy kotłów na węgiel i drewno. Pomimo tego zdarzają się dni, kiedy odnotowywane są bardzo wysokie poziomy zanieczyszczenia powietrza. Obecnie przyczyną krakowskiego smogu jest ponad 13 tysięcy “kopciuchów” krakowskiego obwarzanka. Z informacji pozyskanych z gmin położonych wokół Krakowa wynika, że w pierwszym półroczu 2023 r. wymieniono w nich zaledwie 739 kotłów.
Jeszcze w 2020 roku szacowano, że w krakowskim obwarzanku dymiło 33 tysiące kopciuchów1, teraz jest ich 13 361 (Rys. nr 1). Niestety taki stan utrzymuje się od dłuższego czasu. Biskupice to obecnie gmina, w której funkcjonuje najwięcej pozaklasowych urządzeń - 1680, co oznacza, że w 53% wszystkich budynków jednorodzinnych w gminie znajdują się tego typu systemy grzewcze.
Rysunek nr 1
Jak wynika z danych uzyskanych w ramach informacji publicznej w I połowie 2023 roku we wszystkich 14 gminach Metropolii Krakowskiej (bez Krakowa) wymieniono 739 kotłów (Tabela nr 2). Najwięcej kotłów wymieniono w gminie Czernichów (117), w Niepołomicach (98) i Michałowicach (89), natomiast gminy które mogą “pochwalić się” najgorszym wynikiem to Świątniki Górne (6), Skawina (13) i Wielka Wieś (23).
Tabela nr 2
Pozytywna wiadomość jest taka, że liczba złożonych wniosków w pierwszym półroczu 2023 roku jest prawie dwukrotnie wyższa niż liczba wymienionych urządzeń. Największą aktywność obserwujemy w Wieliczce, Zabierzowie i Niepołomicach - tam mieszkańcy złożyli odpowiednio 203, 158 i 137 wniosków na wymianę kotłów.
Tabela nr 3
1. Inwentaryzacja urządzeń grzewczych według danych Stowarzyszenia Metropolia Krakowska, październik 2020
1 marca 2023
W „krakowskim obwarzanku” pozostało do wymiany ponad 13 tysięcy „kopciuchów”
Jeszcze w 2020 roku szacowano, że w krakowskim obwarzanku dymiło 33 tysiące kopciuchów1, teraz jest ich 13 tysięcy. Mieszkańcy zachęcani dotacjami, ale też z uwagi na wysokie koszty ogrzewania domów węglem w starych nieefektywnych kotłach, w wielu przypadkach decydowali się na rezygnację z tego typu urządzeń. Dzięki temu nie tylko przyczynili się do poprawy stanu powietrza w swojej okolicy, ale również płacą mniej za ogrzewanie. Teraz w ramach programu Czyste Powietrze można otrzymać nawet dwa razy wyższe dotacje – to może oznaczać, że „kopciuchy” będą likwidowane w przyspieszonym tempie.
We wrześniu 2022 roku Sejmik Województwa Małopolskiego zdecydował o odroczeniu daty likwidacji „kopciuchów” do 30 kwietnia 2024 roku. Decyzja ta natychmiast przełożyła się na spadek liczby wymian starych kotłów w województwie. Małopolska z pozycji lidera wymiany kotłów w Polsce (druga pozycja) spadła na pozycję szóstą (stan na grudzień 2022 r.). Jak zwracają uwagę niektórzy Ekodoradcy, odkąd odsunięto datę wymiany kotłów, zainteresowanie ich wymiana spadło o jedną trzecią2. Jednak reforma programu Czyste Powietrze, dzięki której można otrzymać nawet 135 tysięcy złotych dotacji, może spowodować, że mieszkańcy chętniej będą sięgać po dopłaty, a stare kotły będą szybciej znikać z Małopolski.
Jak wynika z danych uzyskanych w ramach informacji publicznej od gmin na koniec 2022 roku najwięcej „kopciuchów” funkcjonowało jeszcze w Wieliczce - 2378 sztuk. Drugie na liście znalazły się Niepołomice (1 389), na trzeciej pozycji z 1 261 kotłami – Skawina, choć tutaj w 2022 wymieniono ich najwięcej, bo aż 586. Na wymianę pozaklasowych kotłów mieszkańcy mają jeszcze tylko rok. Cały „obwarzanek” to 13 105 kotłów, które muszą zostać wymienione do 30 kwietnia 2024 roku.
– Gdy we wrześniu 2022 Sejmik przedłużał datę funkcjonowania „kopciuchów” apelowaliśmy do Radnych i Zarządu Województwa o natychmiastowe uruchomienie kampanii informacyjnej przekonującej obywateli do wymiany kotłów – mówi Ewa Lutomska – Minęło już ponad pół roku i nie widzimy konkretnych działań i zaangażowania po stronie władz Małopolski. Doceniamy jednak aktywność gmin w zachęcaniu mieszkańców do korzystania z dotacji – w 2022 złożono 2706 wniosków o wymianę kotła, ale ponieważ teraz dotacje są nawet dwa razy wyższe, może się okazać, że ludzie chętniej będą po nie sięgać. Rosnące ceny węgla i brak stabilnej sytuacji w tym zakresie powoduje, że mieszkańcy dostrzegają korzyści z ocieplenia domów i wymiany starych, nieefektywnych kotłów.
Jak wynika z danych uzyskanych w ramach informacji publicznej od gmin, liderem wymian kotłów w roku 2022 są gminy: Skawina (586 sztuk), Wieliczka (365) i Zabierzów (262). W przypadku Skawiny, w której funkcjonuje 1261 „kopciuchów” może to oznaczać, że w ciągu najbliższych dwóch lat zostaną wymienione wszystkie wysokoemisyjne kotły. Taka aktywność gminy i mieszkańców przekłada się także na poprawę jakości powietrza. W Skawinie w 2022 roku po raz pierwszy w historii pomiarów powietrze spełniało dopuszczalne normy. Stężenie pyłów PM10 przekroczyło 50 mg/m3 przez 33 dni (przy dopuszczalnych 35 dniach). Dla porównania, w 2011 r. liczba epizodów smogowych wyniosła 161 dni, a w 2021 – 59. Przez ostatnie 3 lata ani razu nie doszło do przekroczenia poziomu alarmowego, choć jeszcze w 2017 taki poziom był ogłaszany 19 razy w roku.
W Krakowie dzięki uchwale antysmogowej jakość powietrza poprawiła się diametralnie. Na stacji tła na Kurdwanowie liczba dni smogowych w latach 2012-2022 spadła z 116 do 40, a średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu na wszystkich stacjach spadło do 2,2 ng/m3 w 2022 roku. Kraków pokazuje, że problem smogu da się rozwiązać, ale konieczne jest konsekwentne działanie i determinacja.
1. Inwentaryzacja urządzeń grzewczych według danych Stowarzyszenia Metropolia Krakowska, październik 2020
30 kwietnia 2022
Gminy krakowskiego „obwarzanka” przyspieszają z wymianą kotłów
Podkrakowskie gminy przyspieszają z wymianą „kopciuchów”. W drugim półroczu poprzedniego roku niemal pięciokrotnie wzrosła liczba zlikwidowanych kotłów, w porównaniu do pierwszej połowy roku. W całym 2021 roku w ramach dotacji z programów gminnych udało się zlikwidować 2441 urządzeń oraz wpłynęło 2506 wniosków o dotację na wymianę kotłów. W ramach programu Czyste Powietrze do końca lipca 2021 złożono 3971 wniosków o dotację na wymianę kotła.
Mieszkańcy mają czas do końca 2022 roku na wymianę „kopciuchów” - w tym celu mogą uzyskać dotację w ramach rządowego programu Czyste Powietrze lub programów dotacyjnych oferowanych przez gminy.
W drugim półroczu 2021 roku w gminach Metropolii Krakowskiej wymieniono 2004 kotły, podczas gdy w pierwszym półroczu zaledwie 437. Tempo składania wniosków o dotację utrzymuje się na podobnym poziomie w obu połowach roku i było to odpowiednio 1240 i 1266 w każdym półroczu.
- Biorąc pod uwagę tempo składanych wniosków o dotację na wymianę kotła oraz liczbę już zlikwidowanych urządzeń można wnioskować, że gminy sąsiadujące z Krakowem robią wiele, aby mieszkańcy dostosowali się do obowiązującego prawa – twierdzi Ewa Lutomska z Krakowskiego Alarmu Smogowego. – To oznacza, że aktywność podejmowana w ramach Inicjatywy 600 przynosi wymierne efekty, aczkolwiek niepokoi fakt, że jeszcze ponad 19 tysięcy zinwentaryzowanych kotłów pozostaje do wymiany. Na ostatniej prostej likwidacja kopciuchów musi przyspieszyć – dodaje.
Liderem w tym zakresie jest gmina Skawina, gdzie w 2021 roku wymieniono 429 kotłów i złożono wnioski na wymianę kolejnych 479. Na drugim miejscu plasuje się Wieliczka (304 wymienionych kotłów i 311 złożonych wniosków), a na trzecim Liszki (301 wymienionych kotłów i 307 złożonych wniosków).
Gdyby jednak przyjąć, że na skutek prowadzonej inwentaryzacji liczba istniejących kotłów zwiększy się i sporządzić ranking na podstawie liczby wymienionych kotłów w stosunku do liczby kotłów funkcjonujących w gminie (określając liczbę pozostałych do wymiany kotłów na podstawie ekstrapolacji) to stosunek ten w poszczególnych gminach wyglądałby następująco:
* Ranking sporządzany jest na podstawie liczby złożonych wniosków i wymienionych kotłów w stosunku do liczby kotłów funkcjonujących w gminie. Ze względu na niepełną inwentaryzację kotłów, określamy liczbę pozostałych do wymiany kotłów na podstawie ekstrapolacji.
Podsumowanie działań antysmogowych i monitoring tempa wymiany starych kotłów w poszczególnych gminach prowadzony jest w ramach „Inicjatywy 600 dni dla czystego powietrza”. Zebrane dane publikowane są na stronie licznikkopciuchow.pl, uruchomionej przez Polski Alarm Smogowy.
Inicjatywa rozpoczęła działania na sześćset dni przed upływem terminu uchwały antysmogowej, czyli 1 stycznia 2023 r. Od tego dnia wszystkie pozaklasowe kotły na terenie województwa małopolskiego staną się nielegalne. Ta wspólna inicjatywa Krakowa, gmin zrzeszonych w Metropolii Krakowskiej oraz Polskiego Alarmu Smogowego ma przypomnieć wszystkim, którzy jeszcze nie dostosowali się do wymogów uchwały antysmogowej, że czasu na wymianę starych kotłów pozostało już niewiele. Za naruszenie przepisów uchwały grozi mandat do 500 zł bądź grzywna nałożona przez sąd do 5 000 zł. Gminy przystępujące do inicjatywy zadeklarowały, że do 1 stycznia 2023 r. wszystkie pozaklasowe źródła znikną z obwarzanka krakowskiego.
15 grudnia 2021
Wymiana kotłów w krakowskim „obwarzanku” nabiera tempa. Cel jednak wciąż daleko
Kolejna tura antysmogowej ligi pokazuje, że podkrakowskie gminy przyspieszają z wymianą „kopciuchów”. W porównaniu z poprzednim podsumowaniem wzrosła liczba wniosków o wymianę i liczba zlikwidowanych kotłów. Liderem pozostaje gmina Liszki, której mieszkańcy w III kwartale wymienili 291 kotłów (to 34% urządzeń, które należy wymienić do końca 2022 roku)*. Najwięcej wniosków o wymianę kotła złożyli mieszkańcy gminy Zielonki (41% liczby kotłów)*, Liszek (38%)* oraz Wielkiej Wsi (17%). Do zakończenia wymiany pozostało tylko 380 dni.
W trzecim kwartale 2021 roku we wszystkich gminach skupionych w Metropolii Krakowskiej wymieniono w sumie 1267 kotłów w ramach programów gminnych oraz programu Czyste Powietrze, natomiast w tym samym czasie złożono wnioski na wymianę 1 844 urządzeń (1 133 w ramach programów gminnych i 711 w ramach programu Czyste Powietrze). To oznacza, że w „krakowskim obwarzanku” cały czas funkcjonuje co najmniej 19 382 źródeł, które zanieczyszczają małopolskie powietrze. O tym jak bardzo, mieliśmy szansę przekonać się w ostatnim czasie, kiedy to na skutek połączenia spalania węgla i drewna w domowych kotłach oraz inwersji temperatury i braku wiatru, mieliśmy do czynienia z potężnym epizodem smogowym. W wielu małopolskich powiatach doszło do przekroczenia poziomu alarmowego – 150 µg/m3 dla pyłu zawieszonego PM10 w dniach 13-14 grudnia br.
W porównaniu z poprzednim podsumowaniem wzrosła liczba wniosków o wymianę i liczba zlikwidowanych kotłów. Liderem pozostaje gmina Liszki, której mieszkańcy w III kwartale wymienili 291 kotłów (to 34% urządzeń, które należy wymienić do końca 2022 roku). Najwięcej wniosków o wymianę kotła złożyli mieszkańcy gminy Zielonki (41% liczby kotłów), Liszek (38%) oraz Wielkiej Wsi (17%).
Aby rozwiązać problem złej jakości powietrza, gminy powinny jak najszybciej wdrożyć uchwałę antysmogową. W niektórych miejscowościach prowadzone są już pierwsze działania kampanijne, do których zobowiązano się przystępując do Inicjatywy 600, a które to mają zachęcać mieszkańców do likwidacji kotłów. W ośmiu gminach planowane są kontrole za pomocą dronów. Zdaniem niektórych przedstawicieli gmin to bardzo skuteczna forma zapobiegania wykroczeniom. W Czernichowie taka akcja miała miejsce na początku grudnia. W trakcie kontroli przeprowadzono analizę dymu z ponad stu kominów. Były przypadki, w których stężenia były zbyt wysokie i konieczne było przeprowadzenie standardowej kontroli interwencyjnej. W innych gminach planowane są dodatkowe kontrole prowadzone przez ekodoradców, szkolenia, zakup materiałów do przeprowadzenia kontroli i poboru próbek, czy zakup wilgotnościomierza do badania drewna. Praktycznie w każdej z 14 gmin planowane są akcje informacyjne, dzięki którym mieszkańcy dowiedzą się do kiedy muszą wymienić stare kotły, w jaki sposób skorzystać z dofinansowania na ten cel oraz jakie konsekwencje czekają ich w przypadku niedostosowania się do prawa antysmogowego.
Niestety są też gminy, w których właściwie niewiele się zmienia. Najmniej wniosków (w stosunku do liczby istniejących urządzeń) złożono w Niepołomicach i w Wieliczce, natomiast najmniej kotłów wymieniono w gminie Michałowice – zaledwie 2,7%, to tylko 17 sztuk.
Podsumowanie działań antysmogowych i monitoring tempa wymiany starych kotłów w poszczególnych gminach prowadzony jest w ramach „Inicjatywy 600 dni dla czystego powietrza”. Zebrane dane publikowane są na stronie licznikkopciuchow.pl, uruchomionej przez Polski Alarm Smogowy.
Inicjatywa rozpoczęła działania na sześćset dni przed upływem terminu uchwały antysmogowej, czyli 1 stycznia 2023. Od tego dnia wszystkie pozaklasowe kotły na terenie województwa małopolskiego staną się nielegalne. Ta wspólna inicjatywa Krakowa, gmin zrzeszonych w Metropolii Krakowskiej oraz Polskiego Alarmu Smogowego ma przypomnieć wszystkim, którzy jeszcze nie dostosowali się do wymogów uchwały antysmogowej, że mają na to rok, czyli 380 dni. Za naruszenie przepisów uchwały grozi mandat do 500 zł bądź grzywna nałożona przez sąd do 5 000 zł. Gminy przystępujące do inicjatywy zadeklarowały, że do 1 stycznia 2023 r. wszystkie pozaklasowe źródła znikną z obwarzanka krakowskiego.
* Dane dotyczące istniejących urządzeń to wartość szacowana na podstawie ekstrapolacji danych z niepełnej inwentaryzacji prowadzonej w gminach.
** Ranking sporządzany jest na podstawie liczby złożonych wniosków i wymienionych kotłów w stosunku do liczby kotłów funkcjonujących w gminie. Ze względu na niepełną inwentaryzację kotłów, określamy liczbę pozostałych do wymiany kotłów na podstawie ekstrapolacji.
*** W rankingu wykorzystano dane dotyczące liczby pozostałych do wymiany kotłów na podstawie informacji uzyskanych od gmin. W przypadkach, w których liczba pozostałych do wymiany kotłów była taka sama jak przy ostatniej weryfikacji, odjęto wymienione kotły w III kwartale 2021 roku.
14 października 2021
Więcej wniosków o dofinansowanie na wymianę "kopciuchów" wokół Krakowa
W gminach Metropolii Krakowskiej w pierwszym półroczu 2021 wymieniono 587 kotłów. To zaledwie 2% kotłów przeznaczonych do likwidacji – wynika z monitoringu wymiany “kopciuchów” prowadzonego w ramach Inicjatywy "600 dni dla Czystego Powietrza". Rośnie natomiast liczba wniosków o dotację do wymiany kotła. Łącznie złożono 2 489 wniosków, z czego 1249 złożono w Programie Czyste Powietrze, a 1240 w ramach programów gminnych. Jest więc nadzieja, że tempo likwidacji starych kotłów wokół Krakowa może w końcu przyspieszyć. Zgodnie z uchwałą antysmogową do 1 stycznia 2023 r. zlikwidować trzeba jeszcze 21 793 “kopciuchów”.
Do wejścia w życie uchwały dla województwa małopolskiego zostało 444 dni. Władze Krakowa, 14 gmin skupionych w Metropolii Krakowskiej oraz Polski Alarm Smogowy prowadzą kampanię, której celem jest przyspieszenie tempa wymiany starych kotłów na terenie "krakowskiego obwarzanka".
W ramach Inicjatywy 600 prowadzony jest między innymi monitoring wymiany starych kotłów w poszczególnych gminach, a zebrane dane publikowane są na stronie licznikkopciuchow.pl, uruchomionej przez Polski Alarm Smogowy. Oprócz liczby pozostałych do wymiany urządzeń, licznik odlicza również dni do wejścia w życie uchwały antysmogowej na terenie województwa małopolskiego. Gminy przystępujące do Inicjatywy zadeklarowały, że do 1 stycznia 2023 r. wszystkie pozaklasowe źródła zostaną zlikwidowane. W tym celu będą prowadzić intensywne działania informujące o uchwale antysmogowej, wspierać mieszkańców w pozyskaniu dotacji na wymianę kotłów i termomodernizację domów oraz informować o grożących karach.
Najnowszy monitoring prowadzony w ramach Inicjatywy 600 obejmuje pierwsze półrocze 2021 roku: w 14 gminach wymieniono 587 urządzeń. Najwięcej kotłów wymieniono w Liszkach (114), jednak biorąc pod uwagę liczbę wymienionych urządzeń do liczby budynków, w których działają stare kotły (na podstawie inwentaryzacji*) do tych z najlepszym wynikiem dołączyły także Zielonki (tabela 1), gdzie w pierwszym półroczu zlikwidowano ponad 10% wszystkich “kopciuchów”.
– Kraków zdecydował się wesprzeć finansowo gminy Metropolii Krakowskiej, ponieważ bez konkretnych działań w tzw. “obwarzanku” problem zanieczyszczenia powietrza będzie uciążliwy dla mieszkańców całego regionu, w tym krakowian – choćby ze względu na emisję napływową. Dzięki takiej współpracy możliwe będzie sfinansowanie bezpośrednich kampanii informacyjnych, kontroli pieców przy wykorzystaniu dronów czy dofinansowanie wynagrodzenia dla osób, które bezpośrednio będą docierały do mieszkańców i namawiały do wymiany kotłów – mówi Paweł Ścigalski pełnomocnik Prezydenta Krakowa ds. Jakości Powietrza.
W pierwszym półroczu 2021 r. w niektórych gminach wzrosło tempo składania wniosków o dofinansowanie starych kotłów zarówno w programach gminnych jak i w programie Czyste Powietrze. Najwięcej wniosków złożono w Skawinie (438), Wieliczce (421) i Liszkach (262). Można założyć, że jeśli tempo składania wniosków o dofinansowanie wymiany kotłów nie spadnie, najszybciej z wymianą pozaklasowych kotłów poradzą sobie Zielonki, Liszki, Wielka Wieś i Skawina (Tabela 2), ponieważ liczba istniejących starych kotłów w każdej gminie jest inna.
– To dobry sygnał, że rośnie liczba osób zainteresowanych wymianą nieefektywnych, starych kotłów. Z pewnością na zwiększenie tego tempa wpłyną planowane przez gminy kampanie. – mówi Andrzej Guła. – Pamiętajmy jednak z jakim zadaniem musimy się zmierzyć: tylko w samym obwarzanku pozostało prawie 22 tysiące “kopciuchów” do likwidacji. Co zamierzają włodarze i obywatele takich gmin jak Wieliczka czy Biskupice, w których wymieniono poniżej 1% swoich “kopciuchów”? Prawo mówi, że od 1 stycznia 2023 roku użytkowanie tych kotłów będzie zakazane i karane.
Z zebranych danych wynika, że w I półroczu 2021 roku we wszystkich gminach obwarzanka wymieniono nieco ponad 2% kotłów z tych, które należy wymienić do końca 2022 roku. Jest to bardzo słaby wynik. Dodatkowo brakuje informacji, jaka liczba wniosków złożonych w ramach Programu Czyste Powietrze i programów gminnych pokrywa się. Mieszkańcy cały czas mogą łączyć dotacje z różnych programów, niestety dane na temat liczby takich podwójnych dotacji są niedostępne. Najwięcej kotłów pozostało do wymiany w Wieliczce (4796)*, a najmniej w Zielonkach (458)*.
Od 1 stycznia 2023 r. na terenie województwa małopolskiego nie będzie można już wykorzystywać źródeł ciepła niespełniających standardów emisyjnych. Na działania wspierające wymianę kotłów i obsługę mieszkańców Miasto Kraków przeznaczyło 30 tys. zł dla każdej gminy z Metropolii Krakowskiej. Kwota ta może wesprzeć funkcjonowanie punktów obsługi beneficjenta, które zostały uruchomione już we wszystkich gminach Metropolii Krakowskiej. Może też zostać wykorzystana na inne działania przyspieszające wymianę starych źródeł ciepła.
Licznik odliczający dni do wejścia w życie uchwały antysmogowej jest dostępny na trzech tablicach multimedialnych w Krakowie uruchomionych w ramach Budżetu Obywatelskiego.
* dane dotyczące istniejących urządzeń to wartość szacowana na podstawie ekstrapolacji danych z niepełnej inwentaryzacji w gminach
1 czerwca 2021
Liderzy w wymianie kopciuchów – ranking gmin metropolii krakowskiej
Do wejścia w życie małopolskiej uchwały antysmogowej pozostało 579 dni. W gminach obwarzanka krakowskiego wciąż w użyciu jest 23 tysiące pozaklasowych kotłów opalanych węglem i drewnem. W zeszłym roku zlikwidowano ich zaledwie 2412. W takim tempie wdrożenie uchwały antysmogowej zajmie dziesięć lat. Polski Alarm Smogowy publikuje ranking pokazujący jak radzą sobie poszczególne podkrakowskie gminy w wymianie kopciuchów.
W zeszłym tygodniu Polski Alarm Smogowy (PAS) przystąpił do inicjatywy 600 dni dla czystego powietrza. To wspólna inicjatywa PAS, władz Krakowa oraz władz czternastu gmin zrzeszonych w Stowarzyszeniu Metropolia Krakowska. – W ramach tej inicjatywy zobowiązaliśmy się do prezentowania raz na kwartał postępów w walce ze smogiem w gminach obwarzanka krakowskiego – mówi Andrzej Guła, prezes Krakowskiego Alarmu Smogowego. Dziś Polski Alarm Smogowy prezentuje pierwszy, startowy, ranking obrazujący stan walki ze smogiem w gminach sąsiadujących z Krakowem.
– Jedno jest pewne, wymiana pozaklasowych kotłów idzie zbyt wolno. W takim tempie wdrożenie uchwały antysmogowej zajmie 10 lat, a zostało nam niecałe dwa lata. – mówi Andrzej Guła.
Spośród czternastu gmin obwarzanka krakowskiego najlepiej w walce ze smogiem w 2020 roku radziły sobie Kocmyrzów-Luborzyca oraz Skawina. W tych dwóch gminach wymieniono 34% wszystkich zlikwidowanych w zeszłym roku kopciuchów w metropolii krakowskiej. W Kocmyrzowie-Luborzycy (419), w Skawinie (413).
Najsłabiej wymiana kotłów idzie w Michałowicach, w których w 2020 zlikwidowano 72 kopciuchy i Biskupicach – 73.
Mimo, iż od dawna mówi się o konieczności inwentaryzacji domowych palenisk to jedynie w pięciu gminach stopień inwentaryzacji przekracza 90% (Skawina – 100%, Igołomia-Wawrzeńczyce – 99%, Michałowice – 97%, Kocmyrzów-Luborzyca – 96%, Zabierzów – 96%). Bardzo niski odsetek jest w Mogilanach, gdzie jak do tej pory zinwentaryzowano zaledwie – 39% źródeł ciepła i wymieniono zaledwie 95 kotłów.
